Η φύση των καθηκόντων του παιδοτρίβη και γυμναστή στην αρχαία Ελλάδα μέσα από τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων
Περίληψη
Είναι γεγονός ότι ο παιδοτρίβης εμφανίζεται πολύ πιο νωρίς από τον γυμναστή στην αρχαία Ελλάδα, αφού η αγωγή των νέων προηγήθηκε της προπόνησης των επαγγελματιών αθλητών, που ήταν καθήκον του δεύτερου. Ο γυμναστής εμφανίζεται λίγο πριν την εποχή του Πλάτωνα, αφού στα έργα του φιλοσόφου μερικές φορές οι ονομασίες παιδοτρίβης και γυμναστής έχουν περίπου την ίδια έννοια. Διαμέσου των αιώνων και της ιστορίας της Φυσικής Αγωγής και του αθλητισμού ο παιδοτρίβης χάνει συνεχώς έδαφος, το οποίο κερδίζει ο γυμναστής ο οποίος ήταν ο προπονητής των επαγγελματιών αθλητών. Οι γνώσεις του παιδοτρίβη, που ήταν αρκετές για την αγωγή των νέων, δεν επαρκούσαν για την προπόνηση των αθλητών, οι οποίοι φιλοδοξούσαν να πάρουν μέρος στους Πανελλήνιους Αγώνες. Όπως γίνεται γνωστό, τόσο από τον Φιλόστρατο όσο και από τον Γαληνό, το επάγγελμα του παιδοτρίβη γίνεται βοηθητικό αυτού του γυμναστή, κατά την εποχή τους (2ος μ.Χ. αιώνας).
Αναφορές
Πλάτων, Πρωταγόρας, 342γ, ε, Πολιτεία, 452β, Συμπόσιο, 182γ, 205ε.
Πλάτων, Πολιτεία, 456α.
Αριστοτέλης, Ρητορική, 1088.
Αριστοφάνης, Βάτραχοι, 1092.
Όμηρος, Ιλιάδα, 23.306-348.
Pleket, Henri W.: "Games, prizes, athletes and ideology. Some aspects of the history of sport in the Greco-Roman world", in: 1 Stadion. Zeitschrift Für Geschichte des Sports und der Korperkultur (1975), 49-89, p.64.
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 21: Ἀρριχίωνα δέ τόν παγκρατιαστήν δύο μέν ἤδη Ὀλυμπιάδας νικῶντα, τρίτην δέ ἐπ' ἐκείναις Ὀλυμπιάδα μαχόμενον περί τοῦ στεφάνου καί ἤδη ἀπαγορεύοντα Ἐρυξίας ὁ γυμναστής ἐς ἔρωτα θανάτου κατέστησεν ἀναβοήσας ἔξωθεν ὡς καλόν ἐντάφιον τόν ἔν Ὀλυμπία μή ἀπειπεῖν.
Παυσανίας, 8.40.1-2: Φιγαλεῦσι δὲ ἀνδριάς ἐστιν ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς Ἀρραχίωνος τοῦ παγκρατιαστοῦ… τῷ δὲ Ἀρραχίωνι ἐγένοντο Ὀλυμπικαὶ νῖκαι δύο μὲν ὀλυμπιάσι ταῖς πρὸ τῆς τετάρτης καὶ πεντηκοστῆς, ἐγένοντο δὲ καὶ ἐν αὐτῇ σὺν δικαίῳ τε ἐκ τῶν Ἑλλανοδικῶν καὶ Ἀρραχίωνος αὐτοῦ τῇ ἀρετῇ. ὡς γὰρ δὴ πρὸς τὸν καταλειπόμενον ἔτι τῶν ἀνταγωνιστῶν ἐμάχετο ὑπὲρ τοῦ κοτίνου, ὁ μὲν προέλαβεν ὅστις δὴ ὁ ἀνταγωνιζόμενος καὶ τοῖς ποσὶ τὸν Ἀρραχίωνα εἶχεν ἐζωκὼς καὶ τὸν τράχηλον ἐπίεζεν ἅμα αὐτοῦ ταῖς χερσίν˙ ὁ δὲ Ἀρραχίων ἐκκλᾷ τῶν ἐν τῷ ποδὶ τοῦ ἀνταγωνιζομένου δάκτυλον, καὶ Ἀρραχίων τε τὴν ψυχὴν ἀφίησιν ἀγχόμενος καὶ ὁ ἄγχων τὸν Ἀρραχίωνα ὑπὸ τοῦ δακτύλου τῆς ὀδύνης κατὰ τὸν καιρὸν ἀπαγορεύει τὸν αὐτόν. Ἠλεῖοι δὲ ἐστεφάνωσάν τε καὶ ἀνηγόρευσαν νικῶντα τοῦ Ἀρραχίωνος τὸν νεκρὸν.
Richter, Gisela: Kouroi: Archaic Greek Youths. The Phaidon Press, London 1960, p.77, figs 144-146. Βλ. επίσης Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αρχαίου Κόσμου. CopyCity Publish, Θεσσαλονίκη 2010, σελ.375. Αλμπανίδης, Ευάγγελος: Ιστορία της Άθλησης στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Εκδόσεις Salto, Θεσσαλονίκη 2004, σελ.165.
Παυσανίας, 6.10.1-3. Ο αθλητής σύμφωνα με τον Παυσανία νίκησε 2 φορές στα Πύθια, 8 στα Νέμεα, 8 στα Ίσθμια και σε πολλούς τοπικούς αγώνες.
Αισχίνης, Τίμαρχος, 10.
Αριστοφάνης, Νεφέλες, 973, Ιππείς, 1238.
Αριστοφάνης, Νεφέλες, 986-987: ἐξ ὧν ἄνδρας Μαραθωνομάχους ἠμὴ παίδευσις ἔθρεψεν. Νεφέλες, 1002-1014: ἀλλ’ οὖν λιπαρός γε καὶ εὐανθὴς ἐν γυμνασίοις διατρίψεις… ἢν ταῦτα ποιῇς ἁγὼ φράζω καὶ πρὸς τούτοις προσέχεις τὸν νοῦν ἕξεις ἀεὶ στῆθος λιπαρόν, χροιὰν λαμπράν, ὤμους μεγάλους, γλῶτταν βαιάν, πυγὴν μεγάλην, πόσθην μικρὰν.
Πλάτων, Γοργίας, 504, Πρωταγόρας, 313, Κρίτων, 4.
Πλάτων, Πρωταγόρας, 313, Γοργίας, 452.
Πλάτων, Πρωταγόρας, 312. Διογένης Λαέρτιος, 6.30.
Δίων Χρυσόστομος, IXViii.
Αρτεμίδωρος, Ονειροκριτικά, 3.17.
Δίων Χρυσόστομος, IXV.19.
Αριστοφάνης, Βάκχες, 424-425, Νεφέλες, 973-974.
Δίων Χρυσόστομος, XViii.21.
Ισοκράτης, Περί Αντιδόσεως, 15.183. Επίσης βλ. Αλμπανίδης: Ιστορία, σελ.229.
Πλάτων, Πολιτεία, 406α-β.
Αισχίνης, Τίμαρχος, 102.
Αθήναιος, 13.47.
Λουκιανός, Νεκρικοί Διάλογοι, 17.
Freeman, Kenneth: Schools of Ηellas: an essay on the practice and theory of ancient Greek education from 600 to 300 BC. Kennikat Press, New York 1969, p.81.
Μουρατίδης: Ιστορία, σελ.151.
Αθήναιος, 13.584.
Golden, Mark: Sport and Society in Ancient Greece. Cambridge University Press, Cambridge 1998, p.160.
Μουρατίδης: Ιστορία, σελ.151.
Forbes, Clarence: "Teacher's Pay in Ancient Greece", in: 2 University of Nebraska Studies (1942), Pp. 60, p.32. Γίνεται γνωστό από μία επιγραφή του 2ου π.Χ. αιώνα ότι πράγματι ο μισθός του παιδοτρίβη ήταν 500 δραχμές. Στην ίδια επιγραφή φαίνεται ότι ο μισθός του κιθαριστή ήταν 700 δραχμές. McCabe, Teos 41: "...παιδοτρίβας δύο, μισθόν δ' αυτών εκατέρωι δίδοσθαι του ενιαυτού δραχμάς πεντακοσίας, αποδείκνυσθαι δε κιθαριστήν ή ψάλτην, μισθόν δε διδόσθαι τωι χειροτονηθέντι του ενιαυτού δραχμάς επτακοσίας...". Ευχαριστώ τον καθηγητή κ. Αλμπανίδη, ο οποίος μου έκανε γνωστή την ύπαρξη της παραπάνω επιγραφής.
Αντιφών, Τετραλογία, 2.
Gardiner, Norman: Greek Athletics Sports and Festivals. Macmillan, London 1910, p.505.
Ισοκράτης, Περί Αντιδόσεως, 181-185.
Μουρατίδης: Ιστορία, σελ.135.
Gardiner: Athletics, p.505.
Forbes, Clarence: Greek Physical Education. The Century Company, New York 1929, p.69. Για το θέμα αυτό βλ. Αλμπανίδης: Ιστορία, σελ.230. Μουρατίδης: Ιστορία, σελ.136.
Γαληνός, Θρασύβουλος, 33.
Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1338β. Βλ. επίσης Αλμπανίδης: Ιστορία, σελ.230, 231.
Finley, Moses & Pleket, Henri Willy: The Olympic Games: The First Thousand Years. Chatto and Windus, New York 1976, p.92.
Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1288β.
Young, David: The Olympic Myth of Greek Amateur Athletics. Ares Publishers, Chicago 1984, p.149.
Gardiner: Athletics, p.504.
Harris, Harold: Greek Athletes and Athletics. Hutchinson, London 1964, p.177.
Finley & Pleket: Games, p.88.
Πίνδαρος, Ολυμπιόνικος, 8, Νεμεόνικος, 4.
Πίνδαρος, Νεμεόνικος, 5. Βλ. επίσης Kyle, Donald: Athletics in Ancient Athens. Brill, Leiden 1987, p.143.
Πίνδαρος, Νεμεόνικος, 5.48-49. Βλ. Kyle: Athletics, p.143 n.116. Finley & Pleket: Games, p.91.
Gardiner: Athletics, p.505.
Gardiner: Athletics, p.504. Ξενοφών, Απομνημονεύματα, 2.1. Οι πρώτοι γυμναστές, σύμφωνα με τον Gardiner, ήταν παλιοί μεγάλοι αθλητές με επιτυχίες στους Πανελλήνιους αγώνες, ιδιαίτερα στα βαρέα αθλήματα.
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 14. Μετ. Αρχαία Ελληνική Γραμματεία (Κάκτος 1995).
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 14.
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 15.
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 25: ἔστω δή... φυσιογνωμικήν τέ ἐπισκέφθω πᾶσαν.
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 47: Προσεκτέα δέ οὐδέ ταῖς τῶν γυμναστών τετράσιν, ὑφ' ὦν ἀπόλωλε τά ἔν γυμναστικῆ πάντα.
Γαληνός, Θρασύβουλος, 33.
Nieto Ibáñez, Jesús María: "Galen´s Treatise Thrasybulus´ and the Dispute Between Paidotribes´ and Gymnastes´.", in: 16 Nikephoros (2003), 147-156, p.149. Στο έργο αυτό του Nieto Ibáñez οφείλω τις παραπομπές στον Θρασύβουλο και στα Υγιεινά. Βλ. επίσης Decker, Wolfgang: Ο Αθλητισμός στην Ελληνική Αρχαιότητα. Παπαζήσης, Αθήνα 2004, σελ.217-218. Μετάφρ. Α. Μακατσώρη.
Γαληνός, Υγιεινά, 2, 9, 25 και 2, 11, 42. Βλ. επίσης Αλμπανίδης: Ιστορία, σελ.230.
Γαληνός, Θρασύβουλος, 1: Σωματικῆς μὲν οὖν ὑγιείας ἕνεκα φανερὸν ὡς οὐδὲν ἄλλο γένος ἀθλιώτερόν ἐστί τῶν ἀθλητῶν. Ὥστ´ εἰκότως ἄν τις εἴποι συγγενῶς ὀνομάζεσθαι τοὺς ἀθλητάς τε καὶ τοὺς ἀθλίους, ἤτοι γε ἀπὸ τοῦ ἀθλίου τῶν ἀθλητῶν προσαγορευθέντων ἢ ἀπὸ τοῦ ἀθλητοῦ τὴν προσηγορίαν τῶν ἀθλίων ἐσχηκότων ἢ κοινῶς ἀμφοτέρων καθάπερ ἀπὸ πηγῆς μιᾶς τῆς ἀθλιότητος ὠνομασμένων.
Τυρταίος, Αποσπάσματα, 9.1-4, 9.3-4.
Πλάτων, Πολιτεία, 404α. Επίσης βλ. Πολιτεία 620. Αριστοφάνης, Πλούτος, 1161-1163. Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1335β.
Ευριπίδης, Αποσπάσματα, 282. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την κριτική των αρχαίων συγγραφέων στους επαγγελματίες αθλητές βλ. Μουρατίδης: Ιστορία, σελ.409-417.
Λήψεις
Δημοσιευμένα
Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
Τεύχος
Ενότητα
Άδεια
Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:
α. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
β. Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.
γ. Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας
