Pankration, from ancient years to its modern day renewal
Abstract
The purpose of this study is to present the historical route, the technical and tactical characteristics of Pankration, from ancient years up to the present. The techniques of the unarmed combat and Pankration was illustrated in ancient Greek artifices as well as in literature dating from the ancient period to the present. Pankration for men (pankration andron) was first introduced in the ancient Olympic Games in 648 BC of the 33rd Olympiad. Pankration for children (pankration paidon) was introduced during the 145th Olympiad at 200 BC and both (pankration for men and for children) last up till the end of the games (4th century AC). Pankration survived in Cyprus up to the Byzantine years as pammaxos (5th century AC.) and after- Byzantine years (15th century) as klotsata. In the medieval years, was called (15th century) as laktes and in the more recent years as Patsos-klotsos in Cyprus (19th century AC.). Up to the 18th century AC, Rigas Velestinlis mentions that Pankration was played in Thessaly but also in whole Greece, while in the 20th century the Pankration was utilized as an emblem of the athletic club (G.S. Kimis, 1903- 1904). Seemingly, during the 80’s, many countries around the world (Japan, USA, Russia and others) began the renewal of the sport. In the middle of the 1990’s, the cooperation among people with knowledge deriving from the martial arts, were actually able to revive this ancient Olympic sport in Greece. Similarities of the techniques of Pangration appears in the techniques of the developed eastern martial arts as it is refereed by numerous Japanese’s coaches, that their martial arts were influence by Pangration.References
Ενδεικτικά παρατίθενται οι παρακάτω μελέτες που πραγματεύονται την παιδαγωγική αξία των μαχητικών τεχνών – αθλημάτων μονομαχίας στην μέρες μας ως μέσο αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού, της επιθετικότητας και της πρόληψης της βίας:
Moody, Gregory: The Effects of Martial Arts on Bullying in Children, Dissertation of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy, Arizona State University, USA, 2012.
Twemlow, Stuart, W., Biggs, Bridget, K., Nelson, Timothy, D., Vernberg, Eric, M., Fonagy, Peter, Twemlow, Stephen, W.: “Effects of participation in a martial arts – based antibullying program in elementary schools”, 45 Psychology in the Schools, 10 (2008) Published online in Wiley Inter Science (www.interscience.wiley.com) DOI: 10.1002/pits.20344.
Endresen, Inger, M., Olweus, Dan: “Participation in power sports and antisocial involvement in preadolescent and adolescent boys”, 46Journal of Child Psychology and Psychiatry 5 (2005) 468–478.
Μπάρμπας, Ιωάννης, Βενετσάνου, Φωτεινή, Καμπάς, Αντώνης: Παιγνίδια σωματικής επαφής, Εκδόσεις Σαΐτα, Καβάλα, 2014, σελ. 41.
Γιαλουρής, Νικόλαος: Οι ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1982, σελ. 226 «….Το παγκράτιο πιθανό να αποτελεί εξέλιξη του πρωτόγονου τρόπου που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος σε συμπλοκή με εχθρό του είτε άνθρωπος ήταν αυτός είτε ζώο….».
Ροδοβίτης, Βασίλης: TAEKWONDO, η αθλητική του διάσταση, Εκδόσεις Σάλτο, Θεσσαλονίκη, 1998.
Μπέης, Κωνσταντίνος: TAEKWONDO, Σημειώσεις για την επιλογή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ΤΕΦΑΑ, Θεσσαλονίκη, 2011.σελ. 24.
Λ ουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση του παγκρατίου αθλήματος στην αρχαία Ελληνική κοινωνία, Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή Διατριβή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Κομοτηνή, 2015, σελ. 97.
Γιαλουρής, Νικόλαος: Οι ολυμπιακοί, σελ. 227.
Γιαλουρής, Νικόλαος: Οι ολυμπιακοί, σελ. 226.
Παυλίνης, Ε: Ἡ ἱστορία τῆς γυμναστικής, Ο.Ε.Σ.Β., Αθήνα,1953, σελ. 72. «…Ἐν τούτοις εἰς τὰ Ὁμηρικὰ ἔπη συναντῶμεν μὲν τὴν πυγμήν, δὲν συναντῶμεν ὅμως τὸ παγκράτιον. Εἴδομεν ὅτι ἔπρεπε πρότερον νὰ ἐξελιχθοῦν οἱ ἀγῶνες, διὰ νὰ καταστεῖ δυνατὸν δύο ἄνθρωποι νὰ κτυπῶνται χωρὶς μίσος. Δία τὸν ἴδιον λόγον ἔπρεπε καταρχᾶς νὰ ὑπάρχουν περιορισμοὶ καὶ διὰ τοῦτο ἡ πυγμὴ εἶναι ἀρχαιοτέρα του παγκρατίου. Δία τοῦτο τὸ παγκράτιον κατὰ τοὺς Ὁμηρικοὺς χρόνους δὲν ἐτελεῖτο….».
Poliakoff, Michael: Combat sports in the ancient World, Yale University Press, London, 1987, p.54.
Αλμπανίδης, Ευάγγελος: Ιστορία της άθλησης στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, ΣΑΛΤΟ, Θεσσαλονίκη, 2004, σελ.152.
Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία φυσικής Αγωγής με στοιχεία Φιλοσοφίας, Χριστοδουλίδης, Θεσσαλονίκη, 2009,σελ.225.
Αλμπανίδης, Ευάγγελος: Ιστορία, σελ.143, Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία, 2009, σελ.220.
Αλμπανίδης, Ευάγγελος: Ιστορία, σελ.161, Μουρατίδης, Ιωάννης:Ιστορία, 2009, σελ.233.
Αλμπανίδης, Ευάγγελος: Ιστορία, σελ.161.
Patrucco, Roberto: Lo sport nella Grecia Antica. L. S. Olschki, Firenze, 1972, p.309. Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 11.
Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 11.
Δρίβας, Αχιλλέας: Οἱ σωματικές ἀσκήσεις στὴν προϊστορικὴ Ἑλλάδα, ΕΑΣΑ, Αθήνα, 1955, σελ. 15.
Παυλίνης, Ε.: Ἡ ἱστορία, σελ. 72. «….κατὰ τὸν ἐκ τοῦ συστάδην ἀγώνα ὅμως δὲν εἶναι νοητὸν πὼς ἕκαστος τῶν ἀόπλων μαχητών, θὰ προσπαθεῖ νὰ κτυπήσει τὸν ἀντίπαλον, χωρὶς συγχρόνως καὶ νὰ προσπαθεῖ νὰ τὸν θέσει εἰς μειονεκτικήν θέσιν, δὲν εἶναι νοητὸν πὼς θὰ ἀποφευχθεῖ ἡ συμπλοκὴ τῶν ἐχθρικῶς ἀγωνιζομένων. Κατὰ τὴν μάχη δύο ἄοπλων ἀτόμων, ἐν ἐνί λόγω, εἶναι ἀναπόφευκτος ἡ συμπλοκή. Ἡ πρωτόγονος αὔτη μάχη ἐχρησιμοποιῆτο ἀπὸ τοὺς Ἕλληνας ὡς ἀγώνισμα καὶ ἐκαλλείτο παγκρατιον. Ὡς τοιούτων δὲ πρέπει νὰ θεωρηθεῖ ἀρχαιότερόν της πυγμῆς….».
Γιαλουρής, Νικόλαος: Οι ολυμπιακοί, σελ. 18. Η απεικόνιση περιγράφεται ως: «….το άθλημα θα ήταν ένας συνδυασμός πάλης και πυγμής, όπως το μεταγενέστερο παγκράτιο…».
Δρίβας, Αχιλλέας: Οἱ σωματικές ἀσκήσεις στὴν προϊστορικὴ Ἑλλάδα, ΕΑΣΑ, Αθήνα, 1955, σελ.15. Η απεικόνιση περιγράφεται ως: «….στὴν τελευταία ζώνη ὅπου πιθανὸν νὰ πρόκειται γιὰ πάλη ἥ παγκράτιο….Ἐκεῖνος ποὺ βρίσκεται πεσμένος ἀνάσκελα προσπαθεῖ μὲ τὰ πόδια νὰ ἀποκρούσει τὸν ἀντίπαλο. Ἲσως νὰ μεταχειρίζεται τὰ τεχνάσματα τὰ ὁποῖα οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες εἰς τοὺς κλασικοὺς χρόνους ὀνόμαζαν ύπτιασμὸν καὶ πτερνίζειν, σύστημα πάλης τὸ ὁποῖο ἀνήκει περισσότερο στὸ παγκράτιον».
Γιαννάκης, Θωμάς, Β.: Η τεχνική της αγωνιστικής των αρχαίων από τις παραστάσεις των αγγείων, Εκτύπωση Γ. Μαυρογεώργης-Κ. Πουρνάτζης Ο.Ε. Αθήνα, 1978, σελ.22-23. Η απεικόνιση περιγράφεται ως: «...Στην τρίτη παρουσιάζεται πυγμαχία ανδρών… Στην τέταρτη έχουμε αγώνισμα εφήβων χωρίς κράνη...».
Γιάτσης, Σωτήρης: Ιστορική επισκόπηση της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού στον Ελληνικό κόσμο Στοιχεία για τον υπόλοιπο κόσμο, Εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη, 2006, σελ. 78. Η απεικόνιση περιγράφεται ως: «...Η τελευταία (κάτω) ζώνη είναι όμοια με την τρίτη. Όμως, εμπρός από τον πρώτο αθλητή ένα άλλο άτομο είναι ξαπλωμένο κάτω, προσπαθώντας μάλλον, να αμυνθεί με κλωτσιά...».
Patrucco, Roberto.: Lo sport nella Grecia Antica, Firenze: L. S. Olschki, 1972.
Poliakoff, Michael: Studies in the terminology of Greek Combat Sports. Hain, Frankfurt, 1986.
Poliakoff, Michael: Combat Sports in the Ancient World, Yale University Press, London, 1987.
Sweet, E., Waldo: Sport and recreation in ancient Greece, Oxford University Press, New York, 1987.
Gardiner, E., Norman:“The Pankration and Wrestling”, The Journal of Hellenic Studies(1906), Vol. 26.
Gardiner, E., Norman: Athletics of the Ancient World, Clarendon Press, Oxford, 1955.
Harris, H., A.: Greek Athletes and Athletics, Hutchinson, London, 1964.
Graves, Robert: The Greek Myths, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1998.
Ανδρόνικος, Μ, Γιαλουρής, Ν, Κακριδής, Ι.,Θ., Καράγιωργα-Σταθακοπούλου, Θ., Κύρκος, Β., Παλαιολόγος, Κ., Πενταζού, Μ., Σακελλαράκης, Ι.: Οι ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1982.
Δρίβας, Αχιλλέας: Οἱ σωματικές ἀσκήσεις στὴν προϊστορικὴ Ἑλλάδα, ΕΑΣΑ, Αθήνα, 1965.
Παυλίνης, Ε.: Ἡ ἱστορία τῆς γυμναστικής, Ο.Ε.Σ.Β., Αθήνα,1953.
Σαββίδης, Λάζαρος: Τὸ ἀρχαιοελληνικόν παγκράτιον ἄθλημα, Τυποεκδοτική, Αθήνα, 1997.
Σαββίδης, Λάζαρος: Παγκράτιον, ἡ πολεμικὴ τέχνη τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων, τὸ Ὀλυμπιακὸ Ἀγώνισμα (μετὰ δειγμάτων φιλοσοφίας), Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 2001.
Σαββίδης, Λάζαρος: Παγκράτιον, Ἡ στρατιωτικὴ τέχνη τῆς ἐκ τοῦ συστάδην μάχης, τὸ προαιώνιον Ὀλυμπιακὸ Ἀγώνισμα,ἡ σύγχρονος μορφὴ αὐτοάμυνας, Εκδόσεις Εύανδρος, Αθήνα, 2013.
Βαλαβάνης, Πάνος: Άθλα, Αθλητές και Έπαθλα, Εκδόσεις Ερευνητές, Αθήνα, 1996.
Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία Φυσικής Αγωγής (με στοιχεία φιλοσοφίας), Εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη, 1996.
Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία φυσικής Αγωγής με στοιχεία Φιλοσοφίας, Χριστοδουλίδης, Θεσσαλονίκη, 2009.
Μπέης, Κωνσταντίνος: TAEKWONDO Σημειώσεις για την επιλογή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ΤΕΦΑΑ, Θεσσαλονίκη, 2011.
Ροδοβίτης, Βασίλης: TAEKWONDO, η αθλητική του διάσταση, Εκδόσεις Σάλτο, Θεσσαλονίκη, 1998.
Χριστοπούλος, Ν, Ευθυμίος: Ελληνικό Παγκράτιο και Ιαπωνικό Καράτε., Έκδοση του ιδίου, Λαμία, 1993.
Χριστόπουλος, Ευθύμιος: Το Ελληνικό Παγκράτιο, Β΄ Έκδοση, Λαμία, 1996.
Γιαννάκης, Θωμάς, Σακελλάρης, Γιάννης: Τα Αρχαία Ολυμπιακά .Αγωνίσματα, Έκδοση: Ελληνική Ομοσπονδία Αρχαίων Ολυμπιακών .Αθλημάτων, Αθήνα, 1997.
Γιαννάκης, Θωμάς, Β.: Η τεχνική της αγωνιστικής των αρχαίων από τις παραστάσεις των αγγείων, Εκτύπωση Γ. Μαυρογιώργης-Κ. Πουρνάτζης Ο.Ε., Αθήνα, 1978.
Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία – Φιλοσοφία της Αγωνιστικής. Αθήνα, 1979.
Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση του παγκρατίου αθλήματος στην αρχαία Ελληνική κοινωνία, Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή Διατριβή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Κομοτηνή, 2015
Αλμπανίδης, Ευάγγελος: Ιστορία της άθλησης στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, ΣΑΛΤΟ, Θεσσαλονίκη, 2004.
Νομικός, Νικήτας: Οι αθλητικές κακώσεις κατά τη διάρκεια των γυμνικών αγώνων στην αρχαιότητα, Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).,Σχολή Επιστημών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Τομέας Χειρουργικής, Κλινική Α' Ορθοπεδική, 2009.
Moretti, Luigi: Olympionikai, I vincitori negli antichi agoni Olimpici. Academia Nationale dei Lincei, Roma 1957.
Νομικός, Νικήτας: Οι αθλητικές, σελ. 207.
Graves, Robert: The Greek Myths, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1998.
Απολλώνιος Ρόδιος Ἀργοναυτικά ΙΙ΄, 100-109 «Αὐτός δ’ Ἰτυμονήα πελώριον ἠδέ Μίμαντα, τόν μέν ὑπό στέρνοιο θοώι ποδί, λάξ ἐποροῦσας, πλῆξε καί ἐν κονίηισι βάλεν, τοῦ δ’ ἄσσον ἰόντος δεξιτερῆ σκαιῆς ὑπέρ ὀφρύος ἤλασε χειρί, δρύψε δέ οἱ βλέφαρον, γυμνή δ’ ὑπολοιπετ’ ὀπωπή».
Σχολιαστής Πινδάρου Νεμεόνικος, V, 89 «ὁ Θησεύς, ὁ Ἀθηναῖος…ἠνίκα γάρ ἐν τῷ Λαβυρίνθω ἐξησθένει πρός τήν ἰσχύν τοῦ Μινωταύρου, παγκρατίω αὐτόν διαπαλαίων περιγέγονεν, οὐ γάρ εἶχε μάχαιραν…».
Μπέης, Κωνσταντίνος: TAEKWONDO, σελ. 24.
Φιλόστρατος Γυμναστικός, 11 «Πάλη δέ καί Παγκράτιον ὡς ἔς τό πρόσφορον τῷ πολέμω εὔρητα».
Φιλόστρατος Γυμναστικός, 11. «κλασθέντων αὐτοις ξιφῶν τέ καί δοράτων πολλά ταῖς χερσί γυμναῖς ἔπραξαν». Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των Σπαρτιατών φαίνεται και από την σπουδαία θέση που κατείχε το αγώνισμα στα Λεωνίδεια, μια γιορτή τοπικού χαρακτήρα προς τιμήν του Λεωνίδα και των Σπαρτιατών που έπεσαν στις Θερμοπύλες. Στα πλαίσια της γιορτής εκφωνούνται επιτάφιοι λόγοι και αγώνες παγκρατίου στους οποίους συμμετέχουν μόνο Σπαρτιάτες. Επίσης, άξιον αναφοράς είναι ότι οι Λακεδαιμόνιοι ανέδειξαν σπουδαίους αθλητές στο αγώνισμα του παγκρατίου. Εκτός των προαναφερθέντων είναι γνωστό ότι οι Σπαρτιάτες αθλητές του παγκρατίου δεν λάμβαναν μέρος στο αγώνισμα, όταν επιβάλλονταν να εμπλακούν σε αγώνα με άλλους Έλληνες. (Παυσανίας 3.14.1, Δούκα, Παναγιώτη, Χ.,: Η Σπάρτη δια μέσου των αιώνων, Νέα Υόρκη 1922, σελ. 119, 138. Μουρατίδης, Ιωάννης,: Ιστορία Φυσικής Αγωγής (Με στοιχεία Φιλοσοφίας), Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 101. Αναστασίου, Αθανάσιος,: «Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά των Αγωνιστικών Εκδηλώσεων στην Αρχαία Σπάρτη», Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 198, 199, 248.»
Για μια άλλη έκφραση του ενδιαφέροντος των Λακεδαιμονίων για το παγκράτιο βλπ.: Αναστασίου, Αθανάσιος,: «Ο Χορός και η Μουσική στα Πλαίσια της Σπαρτιατικής Ἀγωγῆς», Αθλητική Ιστορία και Φιλοσοφία, 4 (2012), σελ. 162 σημ.62.
Φιλόστρατος Γυμναστικός, 11. «ἔργον, διαπολεμηθέν οὕτως Ἀθηναίοις, ὡς ἀγχοῦ πάλης φαίνεσθαι (προσόντος πολέμου τῷ ἔργω)».
Φιλόστρατος Γυμναστικός, 11. «ὀπόσα δέ ἐστίν ἐν ἀγωνία προτίμηται πάντων τό παγκράτιον …».
Χριστοπούλος, Ν, Ευθυμίος: Ελληνικό, σελ 20.
Ορφέως Ἀργοναυτικά, 586. «Αὐτάρ Παγκρατίοιο πόρεν γέρας Ἠρακλήϊ ἀργύρεον κρητήρα παναίολον».
Νομικός, Νικήτας: Οι αθλητικές, σελ. 95. Πλούταρχος Ἠθικά, 638d. Ο Πλάτωνας στον Εὐθύδημος I. αναφέρει πως οι παγκρατιαστές είναι πάμμαχοι «οἱ παγκρατιασταὶ οὖτοι γὰρ εἰσὶν κομιδῇ πάμμαχοι» Ο Πολυδεύκης στον Ὀνομαστικό, Γ. 155 στο λήμμα παγκράτιον αναφέρει: «Παγκράτιον: σκιαμαχεῖν ἀκροχειρίζεσθαι, ἀκροχειρισμός, ἄγχειν ἀποπνίγειν, πῦξ παίνειν, λᾶξ ἐνάλλεσθαι, λακτίζειν. Ἐπὶ δὲ τούτων εἶποις ἄν ὡς εἰσὶ Πάμμαχοι».
Βαλαβάνης, Πάνος: Άθλα, Αθλητές και Έπαθλα, Εκδόσεις Ερευνητές, Αθήνα, 1996, σελ. 86.
https://play.google.com/books/reader?id=HK8NAAAAYAAJ&printsec=frontcover&output=reader&hl=en&pg=GBS.PA391 Platonis Opera Tomus V, typis Caroli Tauchnitil, Lipsiae, 1829.
Σουίδας ή Σούδας: Λεξικόν, λήμμα Παγκρατιαστής.
Σαμαράς, Παρασκευάς: “Παγκράτιο-Ταεκβοντό. Συγκριτική θεώρηση”. Περιοδικό Taekwondo τεύχος 1, (1991), 10-12, σελ. 10.
Ησύχιος Λεξικόν
Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία, σελ.214.
Ανδρόνικος, Μ, Γιαλουρής, Ν, Κακριδής, Ι.,Θ., Καράγιωργα-Σταθακοπούλου, Θ., Κύρκος, Β., Παλαιολόγος, Κ., Πενταζού, Μ., Σακελλαράκης, Ι.: Οι ολυμπιακοί, σελ. 229.
Γιαννάκης, Θωμάς, Β.: Η τεχνική, σελ.45-46.
Παυσανίας Ἑλλάδος Περιήγησις, Ἠλειακά Ι, 8.4.
Γιαννάκης, Θ.: Αρχαιογνωσία, σελ. 109,136,143.
Φιλόστρατος Γυμναστικός 12.
Αρτεμίδωρος, Ὀνειροκριτικά I. 61,62
Poliakoff, Michael: Combat, p. 63.
Νομικός, Νικήτας: Οι αθλητικές κακώσεις, σελ.253.
Παυσανίας Ἑλλάδος Περιήγησις, Ἠλειακά ΙΙ, 15.15.5.
Παυσανίας Ἑλλάδος Περιήγησις, Ἠλειακά ΙΙ, 6.6.5.
Παυσανίας Ἑλλάδος Περιήγησις, Ἠλειακά ΙΙ, 6.6.5.
Φιλόστρατος Εἰκόνες 2.1. «Τῶν ἐν Ὀλυμπία τό κάλλιστον, τουτί γάρ δή ἀνδρῶν τό παγκράτιον».
Παυσανίας, Ἑλλάδος Ελλάδος Περιήγησις, Ἠλειακά Ι, 8.11.
Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 13.24.
Moretti: Olympionikai, Νο 603. Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ.29. «….εισάγεται για πρώτη φορά το παγκράτιο παίδων και πρώτος Ολυμπιονίκης είναι ο Φαίδιμος από την Αλεξάνδρεια Τρωάδα ή σύμφωνα με τον Παυσανία ο Αιολέας Φαίδιμος από την πόλη Τρωάδα.. Αντίθετα ο Φιλόστρατος υποστηρίζει ότι ο Φαίδιμος ήταν από την Ναύκρατη της Αιγύπτου.»
Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 2.
Πίνδαρος Ίσθμιόνικοι 4 (Μέλισσος Θηβαίος), 5 6 (Φυλακίδας Αιγινήτης), 7 (Στρεψιάδης Θηβαίος), 8 (Κλέανδρος Αιγινήτης).
Πίνδαρος, Νεμεόνικοι, 2 (Τιμόδημος Αχαρνεύς), 3 (Αριστοκλείδης, Αιγινήτης) 5 (Πυθέας Αιγινήτης).
Φιλόστρατος Εἰκόνες 2 στ΄ Ἀρριχίων
Φιλόστρατος Εἰκόνες 2 στ΄ Ἀρριχίων
Ανδρόνικος, Μ, Γιαλουρής, Ν, Κακριδής, Ι.,Θ., Καράγιωργα-Σταθακοπούλου, Θ., Κύρκος, Β., Παλαιολόγος, Κ., Πενταζού, Μ., Σακελλαράκης, Ι.: Οι ολυμπιακοί, σελ. 226.
Αθήναιος, 14.631b. Αναστασίου, Αθανάσιος,: «Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά των Αγωνιστικών Εκδηλώσεων στην Αρχαία Σπάρτη», Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 199, 207. Για μια άλλη άποψη σχετικά με την πολεμική-στρατιωτική προετοιμασία των Σπαρτιατών βλπ.: Αναστασίου, Αθανάσιος,: «Ο Χορός και η Μουσική στα Πλαίσια της Σπαρτιατικής Ἀγωγῆς», Αθλητική Ιστορία και Φιλοσοφία, 4 (2012), σελ. 163. Γιαννικόπουλος, Αναστάσιος, Β.: Η Εκπαίδευση στην Κλασική και Προκλασική Αρχαιότητα, Αθήνα 2006, σελ. 106.
Patrologia Greca, Migne 19. Α΄ κεφ. 33. Παράβαλε και Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία, σελ.148.
Moretti: Olympionikai, Νο 95, 99,102. Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 20.
H. A. Harris, Greek Athletes and Athletics, Hutchinson & Co., London, 1964 p. 108.
Φιλόστρατος Γυμναστικός 22.
Φιλόστρατος Εἰκόνες 2 στ΄ Ἀρριχίων
Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις, VIII.40.2. Κατά τον Παυσανία ο Αρριχίων έσπασε ένα δάκτυλο του ποδιού του αντιπάλου του.
Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις, VIII.40.2.
Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις, VIII.40.1.
Οι αρχαίοι συγγραφείς και τα κείμενα από όπου αντλήθηκαν οι πληροφορίες σχετικά με την τεχνική και τους κανόνες του αρχαίου παγκρατίου είναι οι εξής:
Πολυδεύκης Ὀνοναστικός Γ΄ 188, 189 στο Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία, σελ.115, 136.
Λουκιανός, Δημῶναξ 49
Λουκιανός, Ἀνάχαρσις 1.-9.24
Λουκιανός, Ἐρμότιμος
Πλούταρχος, Ἀλκιβιάδης, 6
Φιλόσταρτος, Εἰκόνες 3 στ΄Ἀρριχίων
Φιλόστρατος, Γυμναστικός 57
Πλάτωνας, Εὐθύδημος Ι
Ως δευτερεύουσες πηγές χρησιμοποιήθηκαν τα έργα των παρακάτω συγγραφέων: Poliakoff Michael, Λουμάνης Σπύρος, Γιαννάκης Θωμάς, Patrucco Roberto, Miller Stephen.
Poliakoff, Michael: Studies in the terminology of Greek Combat Sports. Hain, Frankfurt 1986, p.64. Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 11.
Poliakoff, Michael: Combat sports in the ancient World, Yale University Press, London, 1987, p. 54.
Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία, σελ.142.
Patrucco, Roberto.,:Lo sport nella Grecia Antica, Firenze: L. S. Olschki, 1972, p.312.
Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 13.
Patrucco: Losport, p.322. Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 13.
Miller, Stephen: Arete, University of California, London, 2012, p.225. Λουμάνης, Σπύρος: Η απήχηση, σελ. 13.
Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία, σελ.139.
Φιλόστρατος Γυμναστικός 9. Παράβαλε Φιλόστρατος Γυμναστικός, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα, 1992, σελ. 202.
Φιλόστρατος Εἰκόνες 3 στ΄ Ἀρριχίων. Παράβαλε Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία, σελ.214.
Πλούταρχος Ἀλκιβιάδης, 6. Παράβαλε Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία, σελ.139.
Λουκιανός Ἐρμότιμος. Παράβαλε Γιαννάκης, Θωμάς: Αρχαιογνωσία, σελ.109-110, 139.
Poliakoff, Michael: Combat, p. 56-57. «οι παγκρατιαστές κατά περίπτωση φορούσαν πυκτικά γάντια που τους επέτρεπαν να χτυπήσουν δυνατότερα χωρίς τον κίνδυνο να τραυματίσουν τις αρθρώσεις τους».
Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία, σελ.214.
Τζόχου-Αλεξανδρή, Όλγα: Το πνεύμα και το σώμα. Οι αθλητικοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, Υπουργείο Πολιτισμού-Ελληνικό Τμήμα I.C.O.M., Αθήνα, 1989, σελ. 285-286.Η τεχνική περιγράφεται ως καθαρά πυγμαχική: «…Αγώνας πυγμαχίας, μεταξύ δυο νέων αθλητών. Ο ένας αριστερά, πιο μεγαλόσωμος, καταβάλει τον αντίπαλό του πιέζοντας τον αριστερό του μηρό με το πόδι, ενώ του καταφέρνει χτύπημα στο πρόσωπο με το αριστερό του χέρι. Καθώς πέφτει στο έδαφος ο ηττημένος δεξιά απαγορεύει, δηλ. υψώνει το δείκτη του χεριού δηλώνοντας ότι ο παραδέχεται την ήττα του και ότι επιθυμεί να εγκαταλείψει τον αγώνα…».
Σαββίδης, Λάζαρος: Παγκράτιον, η πολεμική, σελ. 127, 161. Η χρήση πυκτικών ιμάντων δεν αποκλειόταν και στο παγκράτιο σε αντίθεση με την πυγμή που σύμφωνα με τον Μουρατίδη Ι,.: Ιστορία, σελ. 205: «Όπως φαίνεται από τις διάφορες παραστάσεις αγγείων που απεικονίζουν το άθλημα αυτό η χρήση λωρίδων δέρματος γύρω από τις αρθρώσεις των δακτύλων ήταν ενδεδειγμένη».
Poliakoff, Michael: Combat, p. 60. « Ένας παγκρατιαστής ο οποίος φορά πυκτικούς ιμάντες έχει ανατρέψει προς τα πίσω τον αντίπαλό του κρατώντας τον αστράγαλό του και πιέζοντας στο κεφάλι του».Σαββίδης, Λάζαρος: Παγκράτιον, η πολεμική, σελ. 28 «…ἐφαρμόζουν τεχνάσματα τοῦ ἀγωνίσματος φέροντες εἰς τὴν μίαν ἢ εἰς ἀμφότερας τὰς χείρας ἱμάντας. Τὸ γεγονὸς ὅτι ἔφεραν ἱμάντας εἶναι δηλωτικό της ἱκανότητας τὴν ὁποίαν διέθετον εἰς τὴν καλὴν χείρα τῶν, τὴν δεξιὰν ἢ τὴν ἀριστεράν..» και σελ. 115 «Παναθηναϊκός αμφορέας, 4ος αιώνας π.Χ., Ερέτρια, Μουσείο Ερέτριας».
Σαββίδης, Λάζαρος: Παγκράτιον, η στρατιωτική, σελ. 63 «Εἰς τὸ ὀρθοστάδην παγκράτιον οἱ ἀθλητὲς ἐφ’ ὅσον τὸ ἐπεθύμουν καὶ ἤσαν ἱκανοὶ περισσότερον εἰς τὰς χείρας, ἔφερον ἱμάντας οὕτως ὥστε νὰ μὴν τραυματίσουν τὶς ἀρθρώσεις τῶν καὶ ἀναγκαστοῦν νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν ἀγώνα, ἀλλὰ καὶ διὰ νὰ μὴ τραυματίσουν τὸν συναγωνιστὴν των» και σελ. 182 «Παναθηναϊκός αμφορέας, 4ος αιώνας π.Χ., Ερέτρια, Μουσείο Ερέτριας». Σημείωση Συγγραφέων: Οι απεικονίσεις των αγγείων αυτών, στις σχετικές με το παγκράτιο μελέτες, πιθανολογούν ότι η χρήση πυκτικών ιμάντων δεν αποκλειόταν και στο αγώνισμα αυτό.
Τζόχου-Αλεξανδρή, Όλγα: Το πνεύμα και το σώμα. Οι αθλητικοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, Υπουργείο Πολιτισμού-Ελληνικό Τμήμα I.C.O.M., Αθήνα, 1989, σελ. 289-290, Παναθηναϊκός αμφορέας. Προέλευση: Ερέτρια (1969). Της χρονιάς του άρχοντα Καλλιδήμου (360-359π.Χ.). Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο 20045 «… ενδιαφέρουσα παράσταση παγκρατίου….
Πάνω από τους αθλητές ίπταται νίκη, που προτείνει ταινίες προορισμένες προφανώς για το νικητή….. βλέπουμε ένα στιγμιότυπο από τις πιο αγαπημένες λαβές του παγκρατίου…. Ο δεξιός αθλητής θα είχε προσπαθήσει να χτυπήσει με κλωτσιά τον αντίπαλό του. Ο τελευταίος όμως όχι μόνο την απέφυγε αλλά κατόρθωσε να πιάσει στον αέρα το πόδι του αντιπάλου του από τα σφυρά και να τον ανατρέψει, ενώ συγχρόνως με το αριστερό του χέρι πιέζει το κεφάλι, για να τον ρίξει τελειωτικά κάτω και να κερδίσει πτώση. Ο πεσμένος αθλητής για να αμυνθεί δίνει ένα ευθύ χτύπημα με το δεξί στο πρόσωπο του αντιπάλου του και με το αριστερό προσπαθεί να τραβήξει την ξένη παλάμη από το κεφάλι του…. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι αθλητές φορούν στα χέρια τους πυγμαχικούς ιμάντες, στοιχείο που ως τώρα μας ήταν γνωστό μόνο από σκηνές πυγμαχίας…. Οδηγούν στην υπόθεση ότι οι αθλητές παγκρατίου είχαν το δικαίωμα να φορούν πυγμαχικούς ιμάντες. Και αυτό θα το έκαναν βέβαια οι παγκρατιαστές που βασίζονταν περισσότερο στη δύναμη της γροθιάς τους, αφού έτσι μπορούσαν να ενισχύσουν περισσότερο το πλεονέκτημά τους αυτό…».
Βαλαβάνης, Πάνος: Άθλα, σελ. 86. Παναθηναϊκός αμφορέας του 360 π.Χ. Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων.
http://www.ysma.gr/static/files/PANATH_AMFOREIS_GR.pdf, Ημερομηνία ανάκτησης 28/4/2016.
Χατζηασλάνη, Κορνηλία: ΤΩΝ ΑΘΗΝΗΘΕΝ ΑΘΛΩΝ, Υπουργείο Πολιτισμού, Υπηρεσία συντήρησης μνημείων Ακρόπολης, Α΄ Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Τομέας Ενημέρωσης και Εκπ/σης. 2003, σελ. 24-25, «Σε κάποιες περιπτώσεις και οι παγκρατιαστές φορούσαν πυκτικούς ιμάντες όπως φαίνεται στο αγγείο της εικόνας», Παναθηναϊκός αμφορέας, Αθήνα Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο20045 (360-359 π.Χ.).
Νομικός, Νικήτας: Οι αθλητικές κακώσεις, σελ. 222 «…Απαγορευμένη λαβή σε εν εξελίξει αγώνα παγκρατίου. Προσπάθεια εξόρυξης με τις φάλαγγες-άκρα των δάχτυλων των ματιών του αντιπάλου. Η παράσταση είναι σπάνια, διότι αφ’ ενός δείχνει απαγορευμένη - μη επιτρεπόμενη λαβή παγκρατίου “ὀρύττειν”, αφ’ ετέρου οι αθλητές φέρουν τους πυκτικούς ιμάντες “‛ιμάντας”. Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο από την τελειωτική ρίψη ενός αθλητή εις στο έδαφος. Η εν λόγω παράσταση του κείμενου αμφορέα αποδίδεται εις στο ζωγράφο του Μαρσύα. Περί το 400 π.Χ., (η εικόνα προέρχεται εκ του φωτογραφικού αρχείου του συγγραφέως). Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο». Σημείωση Συγγραφέων: Οι απεικονίσεις των αγγείων αυτών, στις σχετικές με το παγκράτιο μελέτες, πιθανολογούν ότι η χρήση πυκτικών ιμάντων δεν αποκλειόταν και στο αγώνισμα αυτό.
Σαμαράς: “Παγκράτιο”, σελ. 10.
Καραμπερόπουλος, Δημήτριος: Ρήγας Βελεστινλής, Ολυμπιακοί Αγώνες, Έκδοση Επιστημονική εταιρία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε., Αθήνα, 2003, σελ. 28.
Καραμπερόπουλος, Δημήτριος: Ρήγας, σελ. 28.
Καραμπερόπουλος, Δημήτριος: Ρήγας, σελ. 109-110.
Πλωρίτης, Μάριος: “Ο Ρήγας, το θέατρο και οι Ολυμπιακοί Αγώνες”, στην εφημερίδα Το Βήμα, Θέσεις (18-1-1998).
Καραμπερόπουλος, Δημήτριος: Ρήγας, σελ. 109.
Λουκά, Γεώργιος, (Κυπρίου): Φιλολογικαί επισκέψεις, τόμος 1ος , Τυπογραφείο Ν. Ρουσόπουλος, Αθήνα, 1874, σελ. 99-103 «Ἐκτὸς τῶν ἀνωτέρω οἱ Κύπριοι διέσωσαν τὴν ἑλληνικὴν αὐτῶν καταγωγὴν καὶ ἐν τοῖς γυμνασίοις καὶ παιγνίοις αὐτῶν…. Ἔχουσι λοιπὸν τὰ ἑξῆς γυμνάσια οὕτω παρ’ αὐτοῖς καλούμενα: Πάλληωμα, Πάτσος-Κλῶτσος… Πιθανὸν δὲ ὁ πάτσος- κλῶτσος οὗτος τῶν κυπρίων νὰ εἶναι τὸ παρὰ τοῖς ἀρχαίοις Παγκράτιον, καθ’ ὁ καὶ ἐκεῖνοι παλαιοντες επυγμάχουν ἀλλήλοις…. Εἰς τὸ Κύπριον τοῦτο παγκράτιον συγκαταλέγεται παρ’ αὐτοῖς καὶ ἕτερο γύμνασμα τὸ παίξιμον τοῦ μαχαιριοῦ…».
Σαμαράς: “Παγκράτιο”, σελ. 10.
Λάμπρου, Χρ., Μουντάκης, Κ., Λινάρδος, Π.: “Ελληνικά Αθλητικά Σωματεία: Η Περίπτωση του Γυμναστικού Συλλόγου Κύμης”, Περιοδικό Φυσική Αγωγή-Αθλητισμός-Υγεία (2013), τεύχος 28, 33-49. Στη σελ. 38 «Μετά από τη σχετική έρευνα βρέθηκε και τροποποιημένο καταστατικό του «διοικητικού έτους 1903-1904», στο οποίο αναφέρεται ως σύμβολο του Γ.Σ Κύμης «εικόνα αγωνίσματος Παγκρατίου».
Μουρατίδης, Ιωάννης: Ιστορία, σελ.213. «Το παγκράτιο…. Ήταν δηλαδή κάτι σαν τα σημερινά Ιαπωνικά στρατιωτικά αθλήματα, στα οποία χρησιμοποιείται ο συνδυασμός πάλης και χτυπημάτων».
Masutatsu, Oyama “Advanced Karate”, Japan Publications INC, 1974, p. 15.
Morio, Higaona, “History of Karate: Goju Ryu”, Dragon Books, Thousand Oaks, CA, 1995, p. 35.
Σαμαράς, Παρασκευάς: Η αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων στην Ελλάδα 1797-1859, Έκδοση Σ. Βογιατζή και ΣΙΑ Ο.Ε., Αθήνα 1992, σελ. 16-17.
Μανιτάκης, Ν, Παύλος: 100 χρόνια Νεοελληνικού Αθλητισμού 1830-1930, Αθήνα, 1962, έκδοση υπό την αιγίδα της Γ.Γ.Α., της Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων και του Σ.Ε.Γ.Α.Σ. σελ. 13-64.
Χρυσάφης, Ιωάννης.: Οἱ Σύγχρονοι ΔιεθνεῖςὈλυμπιακοὶ Ἀγῶνες, Βιβλιοθήκη της επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων αρ. 3, Αθήνα, 1930, τυπογραφείο Σεργιάδου-Γεωργίου Σταύρου 10, σελ. 24-130, 195, 219-223.
Χρυσάφης, Ιωάννης.: Οἱ Σύγχρονοι, σελ. 195, 209-223. Παρόλο που υπήρχε αρχικά μέριμνα για να περιληφθεί, εκτός της πάλης, και η πυγμαχία στο πρόγραμμα των ολυμπιακών αγώνων του 1896 (σύμφωνα με τις αποφάσεις του Διεθνούς Συνεδρίου των Παρισίων το 1894), η Ελληνική Επιτροπή (που μετείχε στην Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων, αποτελούμενη από τους Θρ. Μάνο, Στέφανο Σκουλούδη, Αλέξανδρο Σούτζο, Θεόδωρο Ρετζίνα, Παύλο Σκουζέ, Αλ. Μερκάτη και Γεώρ. Μελά ) θεώρησε σωστό να μην την περιλάβει χαρακτηρίζοντάς την «ὡς ἀγώνισμα μη προσῆκον εἰς πολιτισμένους ἀνθρώπους», παρόλο που την εποχή εκείνη το αγώνισμα αυτό σύμφωνα με τον Ι. Χρυσάφη «ἠδύνατο νὰ χαρακτηρισθῇ ὡς τὸ κατ’ ἐξοχὴν ἐθνικὸν ἀγώνισμα τῶν Ἄγγλων καὶ τῶν Ἀμερικανῶν». Ο αποκλεισμός μάλιστα της πυγμαχίας σχολιάστηκε από τον P. Coubertin ως εξής: « …. ὑπάρχει πλανημένη ἐκτίμησις καὶ ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπιτροπὴ ἐπαρκῶς διαφωτιζόμενη, θὰ ἐπανέλθει ἐπὶ τῆς ληφθεῖσης ἀποφάσεως καὶ θὰ περιλάβη καὶ τὴν πυγμαχία εἰς τὸ πρόγραμμα τῶν ἀγώνων» κάτι που τελικά δεν έγινε, σε αντίθεση με τα αγωνίσματα, της δισκοβολίας, του μαραθώνιου δρόμου, σκοποβολής και ιστιοδρομίας που συμπεριλήφθησαν στο πρόγραμμα των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων. Με δεδομένη την άποψη ότι η πυγμαχία (που αποτελεί το ένα συστατικό του παγκρατίου) δεν άρμοζε σε πολιτισμένους ανθρώπους, ήταν βέβαιο πως δεν θα μπορούσε, για το ίδιο λόγο, να γίνει μνεία για την αναβίωση του παγκρατίου τότε.
Σαμαράς, Παρασκευάς: Η αναβίωση, σελ. 36.
Γιαννάκη, Θωμά, Σακελλάρη, Γιάννη: Τα Αρχαία Ολυμπιακά .Αγωνίσματα, Έκδοση: Ελληνική Ομοσπονδία Αρχαίων Ολυμπιακών .Αθλημάτων, Αθήνα, 1997, σελ. 97.
Κωνσταντόπουλος Ν. Α.: "Παγκράτιο, η ελληνική πολεμική τέχνη", στην εφημερίδα Καθημερινή, Αθλητισμός (13-6-2009).
Σχετικά με το νόημα και τις ρίζες των μονομαχιών βλπ.: Anastasiou, Athanasios,: On the Original Meaning of the Gladiatorial Games, Nikephoros 23 (2010) 7-17.
Mouratidis, John,: On the Origin of the Gladiatorial Games, Nikephoros 9 (1996) 111-134.
https://en.wikipedia.org/wiki/Pancrase.
Μελίστας, Νικόλαος: Τεχνικό Εγχειρίδιο Ενιαίου προπονητικού – αγωνιστικού σχεδιασμού στο παγκράτιον άθλημα από την περίοδο της αναπτυξιακής φάσης ως την περίοδο επίτευξης υψηλών επιδόσεων, Σχολές προπονητών παγκρατίου αθλήματος Β΄ και Γ΄ κατηγορίας, Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, Αθήνα, 2005, σελ. 18.
Η επιλογή αυτού το τρόπου αγώνα στο σύγχρονο παγκράτιο υιοθετήθηκε τόσο από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Παγκρατίου Αθλήματος όσο από την Διεθνή ομοσπονδία Πάλης (FILA, νυν UWW, https://unitedworldwrestling.org/disciplines) η οποία ως επίσημος Ολυμπιακός οργανισμός το ενέταξε στο πρόγραμμα των αγώνων της.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
a. Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
b. Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
c. Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
